Türkiye'de Bankacılık ve Finans Hukuku: Kapsamlı Bir Bakış

Türkiye'nin bankacılık ve finans sektörü son yıllarda önemli değişiklikler ve düzenleyici gelişmeler geçirmiştir. Bu makalede, Türkiye'de yürürlükte olan bankacılık ve finans yasalarına kapsamlı bir genel bakış sunarak, ülkede faaliyet gösteren fintech şirketleri için temel yasal araçları, düzenleyici kurumları ve önemli hususları vurgulayacağız.

Düzenleyici Kurumlar

Türkiye'de fintech ürün ve hizmetlerinin sağlanmasını denetlemekten sorumlu çeşitli düzenleyici kurumlar bulunmaktadır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), ödeme hizmeti sağlayıcıları ile ilgili yasal ilişkilerin izlenmesinde, gelişim alanlarının belirlenmesinde ve ödeme hizmetleri ve elektronik para kuruluşları için lisans verilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca, Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) kara para aklama ve terörün finansmanı ile mücadeleden sorumludur ve fintech şirketlerinin kara para aklama ile mücadele (AML) yükümlülüklerine uymasını sağlar.

Türkiye Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) da finansal hizmet ve ürünlerin satış ve pazarlamasının denetlenmesinde yer almaktadır. SPK, hisse senedi ve borç verme temelli kitle fonlaması platformlarını düzenlerken, BDDK bankacılık ve finans faaliyetleri için lisanslar vermektedir. Fintech şirketlerinin bu düzenleyici kurumlar tarafından getirilen düzenlemelere uyması, uyumluluğun sağlanması ve finansal sistemin bütünlüğünün korunması açısından önemlidir.

Lisanslama Gereklilikleri

Bankacılık ve finans sektöründeki çeşitli faaliyetler Türkiye'de lisanslama gerekliliklerini tetiklemektedir. TCMB ödeme hizmetleri, e-para hizmetleri ve sistem işleticisi hizmetlerini yetkilendirirken, BDDK bankacılık hizmetleri, faktoring ve finansal kiralama hizmetleri için lisans vermektedir. SPK, kitle fonlaması platformu hizmetlerinin yetkilendirilmesinden sorumludur ve Hazine ve Maliye Bakanlığı sigortacılık faaliyetlerini yetkilendirmektedir. Fintech şirketlerinin bu düzenlenmiş faaliyetlere başlamadan önce ilgili düzenleyici kurumlardan gerekli lisans ve yetkileri almaları esastır.

Tüketici Kredileri Yönetmeliği

Türkiye'de tüketici kredileri, Bankacılık Kanunu, Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu ve tüketici kredisi sözleşmeleri ve konut finansmanı sözleşmeleri ile ilgili çeşitli yönetmelikler kapsamında düzenlenmektedir. Tüketici kredisi hizmetleri sunan Fintech şirketleri, tüketicinin korunmasını ve adil kredi uygulamalarını sağlamak için bu düzenlemelere uymak zorundadır.

İkincil Piyasa Kredi Ticareti

Türkiye'de ikincil piyasada kredi alım satımına ilişkin kısıtlamalar bulunmaktadır. Yalnızca Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yetkilendirilen bankalar ve kredi kuruluşları kredi sağlayabilir ve ödeme hizmeti veya e-para kuruluşlarının kredi verme faaliyetlerinde bulunması yasaktır. Ancak, yetkili kuruluşlar tarafından sağlanan borçlanma araçları, Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili düzenlemeler kapsamında ikincil piyasada alınıp satılabilmektedir.

Kolektif Yatırım Programları

Türkiye'de kolektif yatırım planlarına yönelik düzenleyici rejim, temel olarak Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili yönetmelikleri tarafından yönetilmektedir. Yatırım fonları, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından belirlenen ilke ve kurallara uymak zorundadır. Kitle fonlaması platformları gibi alternatif finans ürünleri veya hizmetleri sunan Fintech şirketleri, kolektif yatırım planı düzenlemeleri kapsamına girebilir ve yürürlükteki yasalara uyumu sağlamalıdır.

Eşler Arası ve Pazar Yeri Kredileri

Türkiye'de kredilendirme faaliyetleri Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından sıkı bir şekilde düzenlenmektedir. Yalnızca BDDK tarafından verilen lisansa sahip kuruluşlar yasal olarak kredi verme faaliyetlerinde bulunabilir. Eşler arası borç verme, PSD2 kapsamında özel olarak düzenlenmemiş olsa da, Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili yönetmelikler kapsamında düzenlenen borç verme tabanlı kitle fonlaması platformlarının kapsamına girmektedir. Eşler arası ve pazar yeri kredilendirmesine dahil olan Fintech şirketleri, adil kredilendirme uygulamaları ve tüketicinin korunmasını sağlamak için bu düzenlemelere uymalıdır.

Kitle Fonlaması Yönetmeliği

Türkiye'de kitle fonlaması Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili yönetmelikler kapsamında düzenlenmektedir. Özkaynağa dayalı ve ödünç vermeye dayalı kitle fonlaması platformları Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından lisanslama ve denetime tabidir. SPK, kitle fonlaması faaliyetlerine ilişkin kural ve ilkeleri belirler ve yetkilendirilen platformlar ortaklık veya ödünç vermeye dayalı kitle fonlaması faaliyeti yürütebilir. Düzenlemeler, yatırımcıların menfaatlerini korurken yenilikçi proje ve şirketlere finansman imkânı sağlamayı amaçlıyor.

Fatura Ticareti

Türkiye'de fatura ticareti esas olarak Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu ile düzenlenmektedir. Faktoring şirketleri, alacak hesaplarının transferini kolaylaştırarak fatura ticaretinde önemli bir rol oynamaktadır. Ancak, elektronik fatura ile ilgili bilgi ve hizmet sağlayan platformların kurulması Türkiye'de özel olarak düzenlenmemiştir.

Ödeme Hizmetleri Yönetmeliği

Türkiye'de ödeme hizmetleri 6493 sayılı Kanun kapsamında düzenlenmektedir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), ödeme hesaplarının işletilmesi, ödeme işlemleri, ödeme araçlarının çıkarılması veya edinilmesi ve para havalesi dahil olmak üzere ödeme hizmetlerini yetkilendirmek ve denetlemekten sorumludur. Ödeme hizmetleri sunan Fintech şirketleri düzenlemelere uymak ve TCMB'den gerekli lisansları almak zorundadır.

Açık Bankacılık ve Veri Paylaşımı

Türkiye, rekabeti teşvik etmek ve açık bankacılık hizmetlerini mümkün kılmak için düzenlemeler getirmiştir. Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmelik açık bankacılığı tanımlamakta ve uygulama programlama arayüzleri (API'ler) aracılığıyla veri paylaşımı için gereklilikleri belirlemektedir. Fintech şirketleri dijital kimlik, uzaktan kimlik tespiti ve dijital onboarding için açık bankacılık hizmetlerinden yararlanabilmektedir. Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik de ödeme hizmeti sağlayıcılarının hizmetlerini diğer ticari müşterilere ve ödeme hizmeti sağlayıcılarına benzer koşullar altında sunmalarını gerektirmektedir.

Sonuç

Türkiye'nin bankacılık ve finans yasaları, tüketicinin korunmasını, adil kredi uygulamalarını ve finansal istikrarı sağlayarak sektör için sağlam bir düzenleyici çerçeve sunmaktadır. Türkiye'de faaliyet gösteren fintech şirketleri bu düzenlemeleri takip etmeli, gerekli lisansları almalı ve ilgili düzenleyici kurumlar tarafından belirlenen gerekliliklere uymalıdır. Düzenleyici çerçeveye bağlı kalarak ve şeffaflık ve dürüstlüğü teşvik ederek, fintech şirketleri Türkiye'deki bankacılık ve finans sektörünün büyümesine ve gelişmesine etkili bir şekilde katkıda bulunabilir.

SSS

S: Fintech şirketleri Türkiye'de sigorta ürünleri satabilir veya pazarlayabilir mi? C: Türkiye'de sigorta ürünleri satan veya pazarlayan fintech şirketleri Hazine Bakanlığı'ndan izin almalıdır. Sigorta hizmetlerini düzenleyen yönetmeliklerden haberdar olmalı ve gerekliliklere uyulmasını sağlamalıdırlar.

S: Türkiye'de kredi referansları veya kredi bilgi hizmetleri sağlama konusunda herhangi bir kısıtlama var mı? C: Türkiye'de kredi referansları veya kredi bilgi hizmetlerinin sağlanması 5411 sayılı Kanun kapsamında düzenlenmektedir. Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi, risk verilerini ve bilgilerini toplar ve kredi kuruluşları ve diğer finansal kuruluşlarla paylaşır. Fintech şirketleri düzenlemelere uymak ve sağladıkları kredi bilgilerinin gizliliğini ve doğruluğunu sağlamak zorundadır.

S: Türkiye'de açık bankacılık ve veri paylaşımı ile ilgili herhangi bir düzenleme var mı? C: Evet, Türkiye rekabeti teşvik etmek ve açık bankacılık hizmetlerini mümkün kılmak için düzenlemeler getirmiştir. Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmelik açık bankacılığı tanımlamakta ve API'ler aracılığıyla veri paylaşımı için gereklilikleri belirlemektedir. Fintech şirketleri dijital kimlik, uzaktan tanımlama ve dijital onboarding için açık bankacılık hizmetlerini kullanabilir.

S: Türkiye'de ödeme hizmetleri nasıl düzenleniyor? C: Türkiye'de ödeme hizmetleri 6493 sayılı Kanun kapsamında düzenlenmektedir. Ödeme hizmetlerinin yetkilendirilmesi ve denetlenmesinden Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) sorumludur. Ödeme hizmetleri sunan Fintech şirketleri düzenlemelere uymalı ve TCMB'den gerekli lisansları almalıdır.

S: Türkiye'deki fintech şirketleri için lisanslama gereklilikleri nelerdir? C: Türkiye'deki fintech şirketleri için lisans gereklilikleri, yürüttükleri belirli faaliyetlere bağlı olarak değişmektedir. TCMB, SPK ve BDDK gibi farklı düzenleyici kurumlar, çeşitli finansal hizmetler ve faaliyetler için lisanslar vermektedir. Fintech şirketlerinin Türkiye'de yasal olarak faaliyet gösterebilmeleri için ilgili düzenleyici kurumlardan gerekli lisans ve yetkileri almaları gerekmektedir.

S: Türkiye'de eşler arası kredilendirme için özel düzenlemeler var mı? C: Türkiye'de eşler arası kredilendirme, PSD2 kapsamındaki tanımla eşanlamlı bir şekilde özel olarak düzenlenmemiştir. Ancak, eşler arası borç verme olarak değerlendirilebilecek borç verme tabanlı kitle fonlaması platformları Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili yönetmelikler kapsamında düzenlenmektedir. Eşler arası kredilendirmeye dahil olan Fintech şirketleri, adil kredilendirme uygulamaları ve tüketicinin korunmasını sağlamak için bu düzenlemelere uymalıdır.